Sturen op de zuinigheids-KPI
Vandaag kwam er weer een goed voorbeeld van perverse effecten van KPI’s (key performance indicator) in het nieuws. Volkswagen heeft in Amerika de verkoop van alle modellen met een viercilinder 2.0 TDI-motor stilgelegd nadat uitkwam dat ze jarenlang hebben gesjoemeld met de tests die meten hoe zuinig een motor is. Auto’s die als heel zuinig uit de test kwamen blijken nu in de praktijk helemaal niet zo zuinig.
Belangrijkste kenmerk van een perverse prikkel is dat je de KPI kunt halen (en de beloning kunt opstrijken), zonder de doelstelling te bereiken.
Als de beloning maar hoog genoeg is en als er voldoende licht zit tussen de KPI (hier de test om het brandstofverbruik op een standaardwijze te meten) en de doelstelling (auto’s die in de dagelijkse praktijk zuinig zijn), ontstaat er een sterke prikkel om – hoe zeg ik dit netjes – de creativiteit de vrije loop te laten. Oftewel – om het maar minder diplomatiek te formuleren – te frauderen.
In het geval van Volkswagen is de prikkel immens: de verkoop van vele, vele auto’s die voldoen aan de zuinigheidsnorm. En de score op die zuinigheids-KPI blijkt nu te beïnvloeden, namelijk met software die herkent of er een test werd afgenomen. Zo kreeg Volkswagen het voor elkaar om de KPI te halen zonder de doelstelling te bereiken.
Pervers.